Przewodnik Samorządowca
„Samorządna szkoła powinna być jak drużyna sportowa: wygrać można tylko wtedy,
gdy grają wszyscy, a nie tylko gwiazdy. (…) W samorządnej szkole nie tylko się błyszczy,
nie tylko jest się podziwianym, ale trzeba pracować, i to nie dla siebie, lecz dla innych.”
J. Radziewicz
Masz przed sobą publikację adresowaną do każdego ucznia, który chce zmieniać rzeczywistość wokół siebie. Ten przewodnik został napisany właśnie po to, by wskazać młodym ludziom, w jaki sposób korzystać z prawa do działania w szkole i społeczności lokalnej.
Czym jest samorząd uczniowski?
Samorząd uczniowski (SU) tworzą wszyscy uczniowie szkoły i wszyscy oni posiadają prawo
do działania w szkole i w środowisku lokalnym. Ty, twoje koleżanki i koledzy – wszyscy jesteście
członkami SU i możecie wpływać na szkolne życie – niezależnie od tego, czy zostaliście wybrani
do zarządu SU, na gospodarza klasy, czy po prostu macie ciekawe pomysły, chcecie urozmaicić
dzień powszedni w szkole lub rozwijać zainteresowania.
Niestety niektórym wydaje się, że samorząd uczniowski to kilkuosobowa reprezentacja
uczniów, mająca ściśle określone zadania do wykonania. Taki samorząd jest fikcją – utrudnia
wykorzystanie zainteresowań i umiejętności uczniów i dobrą odpowiedź na ich potrzeby.
Zmieńcie to!
Co to jest samorząd uczniowski?
Samorząd to wszyscy uczniowie szkoły.
W samorządzie nie ma kierowników i podwładnych.
Samorząd, który nie przynosi korzyści wszystkim – nie jest samorządem.
J. Radziewicz
Niezależnie od tego, czy jesteś już zaangażowany w życie szkoły, czy nie – masz prawo wpływać na to, co się w niej dzieje. Możesz z tego prawa korzystać na różne sposoby – organizując
szkolną drużynę piłki nożnej lub projekcje filmowe dla kolegów, uczestnicząc w spotkaniach
koła miłośników przyrody czy gier komputerowych, dekorując salę gimnastyczną na imprezę
karnawałową, pisząc artykuły do szkolnej gazetki, tworząc stronę internetową lub organizując
wystawę fotografii. Te i wiele innych działań uczniowskich to właśnie aktywność samorządu
uczniowskiego – możliwości jest tyle, że każdy może znaleźć coś dla siebie!
Co ważne – nie musisz być we władzach samorządu, aby działać.
Zadaniem władz SU, czyli wybranej w wyborach reprezentacji społeczności szkolnej, jest
włączanie w działanie jak największej liczby uczniów. Zarząd samorządu uczniowskiego nie ma
kompetencji do kierowania życiem szkoły – ma za zadanie pomagać innym odnaleźć swoje
w niej miejsce i rozwiązywać problemy, które dotyczą wszystkich uczniów.
Samorząd to organizacja uczniów, która współpracuje z dorosłymi
W samorządzie uczniowskim głównymi bohaterami jesteście wy. Korzystajcie jednak z pomocy
nauczycieli i innych pracowników szkoły, posiłkujcie się ich wiedzą i doświadczeniem.
Samorząd nie będzie sprawnie funkcjonował bez pomocy opiekuna oraz wsparcia dyrektora szkoły.
Oczywiście realizujcie też własne pomysły – starajcie się zgrać plany dyrekcji z samodzielnymi
inicjatywami. Przekonujcie dorosłych, że wasze pomysły są równie wartościowe i warte
zaangażowania, bo bez ich pomocy będzie wam trudniej.
Nauczyciele i dyrekcja są waszymi sojusznikami – wykorzystajcie to.
Samorząd uczniowski a prawo.
W każdej szkole w Polsce działa samorząd, tworzony przez wszystkich uczniów szkoły – to
wymóg art. 85 ust. 3 i 4 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 996 z późn. zm.), który określa zasady funkcjonowania szkół.
Zgodnie z tym artykułem jako samorząd możecie:
# sami uchwalać regulamin samorządu uczniowskiego (musi być zgodny ze statutem szkoły). Określa on zasady wyboru i działania organów samorządu,
# organizować życie szkolne i działalność kulturalną, oświatową, sportową oraz rozrywkową,
# wybierać opiekuna samorządu,
# redagować i wydawać gazetkę szkolną,
# uzyskiwać informacje o programach nauczania,
# korzystać z prawa do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,
# przedstawiać opinie i wnioski radzie rodziców, dyrekcji i radzie pedagogicznej we wszystkich
sprawach szkoły, także dotyczących zmian w statucie szkoły.
Poza Ustawą o systemie oświaty, prawa uczniów regulowane są także przez akty prawne wobec niej nadrzędne – Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej i Konwencję o Prawach Dziecka. Wynika z nich wiele innych praw – m.in. prawo do informacji, swobody myśli i przekonań, swobodnego zrzeszania się i wiele innych. Przysługują one uczniom zawsze – nawet gdy nie są wprost wpisane do statutu szkoły czy regulaminu SU.
Jak włączać innych uczniów do działania?
Kilka rad jak sprawić, aby szkolni koledzy chętnie brali udział w działaniach SU.
# zadbajcie o dobry przepływ informacji między zarządem a uczniami, aby wszyscy wiedzieli,
co się dzieje w szkole – pomogą wam w tym przedstawiciele samorządów klasowych,
np. po wspólnych comiesięcznych zebraniach zarządu z przedstawicielami samorządów
klasowych gospodarze klas będą relacjonować przebieg spotkania i jego ustalenia swojej klasie.
# w sprawnym przekazie informacji pomocny jest internet – gadu-gadu, portale takie jak
nasza-klasa, maile lub strona szkoły. Jedna osoba z zarządu może zostać rzecznikiem
prasowym i być odpowiedzialna, np. za rozsyłanie co miesiąc mailowego newsletter’a.
Co to jest samorządność?
# samorządność nie lubi słowa „muszę” – woli „chcę”. Proponujcie, zachęcajcie, inspirujcie
– uczniowie, którzy z własnej woli włączą się w pracę zarządu, będą mieli więcej energii,
entuzjazmu, satysfakcji z wykonanych zadań;
# proponujcie innym uczniom zrobienie tego, co lubią robić i co przynosi widoczne efekty, dzięki temu wzrośnie ich motywacja i zadanie będzie wykonane sprawnie. Przed rozpoczęciem działań postarajcie się poznać potrzeby i umiejętności uczniów, dowiedzieć, jakie będzie ich zainteresowanie udziałem w przedsięwzięciu;
# pierwsze zadanie samorządu powinno być proste do wykonania oraz dać szybki i widoczny
efekt. Dzięki temu wszyscy uczniowie zobaczą, że aktywność przynosi konkretne rezultaty
i zmianę – będzie im łatwiej pomóc w realizacji kolejnych zadań;
# pytajcie innych o zdanie, opinię w danej sprawie, konsultujcie się i decydujcie wspólnie;
# mówiąc, pisząc, myśląc o samorządzie pamiętajcie, że stanowią go wszyscy uczniowie szkoły,
# zastanów się, czy władze SU w twojej szkole robią wszystko co można, aby włączyć do działania
jak największą liczbę uczniów?
# pomyśl – czy SU w mojej szkole wykorzystuje swoje uprawnienia?
# zastanów się, jak powinna wyglądać współpraca władz SU z uczniami i dorosłymi.
Współpraca w grupie
Co pomaga pracować w grupie:
# wspólne wyznaczenie celu działania grupy,
# uzgodnienie zasad, którymi będziemy się kierować,
# podział zadań, odpowiedzialności i ról w grupie,
# aktywność wszystkich osób – wskazywanie nowych pomysłów, sugerowanie ciekawych rozwiązań,
# obecność prowadzącego/moderatora, który wpływa na kierunek i tempo pracy, dokonuje
podsumowań, przypomina o czasie, jaki pozostał na wykonanie zadania, przypomina o celach pracy,
# dyskusja na konkretnych przykładach, najlepiej z własnego doświadczenia,
# spisywanie na bieżąco wniosków z dyskusji
Co tworzy dobrą atmosferę w grupie:
# umiejętność kompromisu – przyjmowanie rozwiązań uwzględniających różne punkty widzenia,
# angażowanie osób nieaktywnych, zachęcanie ich do wyrażenia własnego zdania,
# akceptowanie propozycji innych osób, udzielanie pochwał,
# rezygnacja z własnych pomysłów w imię wspólnych interesów grupy,
# rozładowanie napięć poprzez żart,
# kulturalne zachowywanie się w każdej sytuacji,
# troska o warunki spotkania – posprzątana sala, herbata, ciastka.
Co nie sprzyja pracy grupy:
# ataki osobiste, napastliwe żarty, okazywanie negatywnych uczuć,
# wyrażanie dezaprobaty dla wartości, ranienie innych,
# blokowanie działań przez próbę forsowania własnych pomysłów, nieakceptowanych przez grupę,
# wykorzystywanie grupy do zwierzeń osobistych, mówienie nie na temat,
# szukanie uznania, zwracanie uwagi na siebie i przechwalanie się,
# domaganie się specjalnych przywilejów,
# kierowanie się w działaniu uprzedzeniami i przesądami